مقدمه
تهویه بیمارستانی نسبت به سایر فضاهای معمولی بواسطه احتمال ایجاد عفونت باید شرایط ویژه ای را دارا باشد. این شرایط در نهایت باید بتواند رشد میکروارگانیسم ها را به حداقل برساند.
عمده ترین تفاوت ها در یک سیستم تهویه بیمارستانی با تهویه مکان های دیگر عبارتند از:
- تعداد تعویض هوا
- فشار هوا
- الگوی جریان
- نوع هواساز
عوامل موثر در کاهش کارایی سیستم تهویه
سیستم های تهویه ممکن است به دلایلی مانند طراحی نادرست، ساخت و نصب غیر اصولی، تغییرات سیستم پس از نصب بدون توجه به ظرفیت آن و عدم وجود نگهداری و تعمیرات کارایی خود را از دست بدهد یا کارایی آن کاهش پیدا کند. هر کدام از این موارد ممکن است به تنهایی کارکرد سیستم تهویه را تحت تاثیر قرار دهد یا حتی آن را از کار بیاندازد. سیستمی میتواند کارا و اثر بخش باشد که به درستی طراحی و اجرا شود و پس از اجرا به خوبی نگهداری و تعمیرات روی آن انجام شود چرا که یک سیستم تهویه در طول عمر خود نیز در صورت عدم نگهداری، تعمیرات و سرویس مناسب ممکن است دچار مشکلات و خرابی هایی شود و راندمان را تحت تاثیر قرار دهد(به بخش نت سیستم های تهویه بیمارستانی و دارویی مراجعه کنید).
جهت مطابقت دادن سیستم تهویه با معیارها و استانداردها، لازم است سیستمهای تهویه ارزیابی یا ممیزی شوند.
با ممیزی سیستم، نواقص و ایرادات آن شناسایی میشود که میتوان با استفاده از خروجی دادههای حاصل از آن، برای اصلاح یا طراحی مجدد سیستم تهویه برنامه ریزی کرد.
روش های ارزیابی سیستم تهویه بیمارستانی:
ارزیابی سیستم های تهویه بیمارستانی برای تهویه مطبوع یا سیستم مولد هوا با در نظر گرفتن رهنمودهای بیمارستانی، معیارها و استاندارد های ASHRAE و در سیستم های مکنده با استناد به استاندارد ACGIH و ASHRAE انجام میگیرد.
ارزیابی سیستم های تهویه بیمارستانی را میتوان به روش های زیر انجام داد.
ارزیابی سخت افزاری: بازرسی فیزیکی اولیه یا بازرسی چشمی از بخش های مختلف سیستم مولد هوا مانند هواساز و بخش های آن، کانال کشی، دریچه ها، سیستم مکش مانند فیلترها و اگزاست فن، جهت تطبیق ظاهری سیستم موجود با اصول استاندارد.
ارزیابی نرم افزاری: سنجش نرم افزاری مانند اندازه گیری دستگاهی جهت به دست آوردن تعداد تعویض هوا، اختلاف فشار اتاق، اختلاف فشار فیلترها، سرعت در کانال، فشار سیستم، میزان لزرش فن، دما و رطوبت، صدا و…
پایش اثر بخشی در کاهش آلوگی: نمونه برداری از میزان آلودگیهای میکروبی
هدف از ممیزی سیستم تهویه چیست؟
هدف از ممیزی سیستم تهویه مطابقت دادن آن با استانداردها است. در واقع هدف از ممیزی سیستم تهویه شناسایی مشکلات و ایرادات آن می باشد که میتواند به حل مشکلات و داشتن یک سیستم تهویه کارا بیانجامد. سیستم تهویه باید در فازهای مختلف ممیزی شود. در فاز طراحی، طرح سیستم تهویه را میتوان با استانداردها مقایسه کرد و از استاندارد بودن طرح اطمینان حاصل نمود. در فاز اجرا نیز میتوان با مقایسه طرح اجرا شده با نقشه ها از صحت اجرای آن مطمئن شد. پس از اجرا و در طول زمان سرویس دهی سیستم نیز با ارزیابی دورهای از صحت عملکرد آن اطمینان حاص نمود.
پر واضح است که پایش سیستم های تهویه بیمارستانی جهت اطمینان از اینکه سیستم تهویه موجود اهداف طراحی، مانند تامین تعداد تعویض هوا، تامین فشار لازم، فیلتراسیون موثر و کاهش آلودگی را موجب می شود یا خیر، ضروری است.
ممیزی سیستم های تهویه
ممیزی سیستم تهویه در موارد زیر و در مراحل و بخش های مختلف سیستم تهویه صورت میگیرد
تعیین انحراف طرح سیستم از استاندارد: جهت تعیین انحرافات طرح سیستم تهویه از استاندارد، نیاز است نقشه های طراحی و پارامترهایی که طراحی بر اساس آن صورت گرفته است، تهیه شود تا با مقایسه آن با استاندارد، انحراف طرح از استاندارد به دست آید.
تعیین انحراف از طراحی: به منظور تعیین انحرافات سیستم تهویه از طراحی، بایستی نقشه های فنی ایزومتریک و در صورت موجود بودن نقشه فلودیاگرام سیستم و پارامترهای طراحی، تهیه و با سیستم موجود مقایسه شود تا انحرافات از طراحی مشخص شود.
تعیین پارامترهای عملیاتی و عملکردی سیستم از طریق ارزیابی: بخش های مختلف سیستم تهویه مانند هواساز و اجزای آن، کانال، دریچه ها، فیلترها و حتی تابلو برق به صورت سخت افزاری و نرم افزاری ارزیابی میشوند.
ارزیابی کارایی هواساز:
سنجش پارامترهای عملیاتی و نرم افزاری: هواساز از نظر دبی و فشار توسط سرعت سنج و مانومتر با توجه به دستورالعمل ها، اندازهگیری و با استاندارد ASHRAE مقایسه تا از پاسخگو بودن هواساز برای شرایط مورد نیاز و تامین هوای استاندارد اطمینان حاصل نمود.
بازرسی سخت افزاری هواساز: در این روش هواساز به صورت بصری و چشمی بازرسی میشود. هواساز در موارد زیر قابل بررسی است.
- بازرسی فیلترها از نظر درزبندی، کثیفی و افت فشار
- بازرسی تمیزی و نشتی در کویل گرم و سرد
- بازرسی مسیر درین کویل
- بازرسی دربها از نظر درزبندی
- بازرسی دمپرها
- بازرسی تمیزی لامپ UV-C
- بازرسی تمیزی داخل هواساز مانند اطمینان از عدم تجمع گردوخاک و فضولات پرندگان در داخل هواساز
- بازرسی سالم بودن بدنه و استراکچر هواساز
- بازرسی لرزش فن
- بازرسی سالم بودن محل اتصال خروجی هواساز به کانال
- بررسی هایژنیک بودن هواساز برای بخش های حساس با فشار مثبت مانند اتاق عمل، اتاق های ایزوله محیطی و… (به بخش هواساز هایژنیک مراجعه کنید).
ارزیابی سیستم کانال کشی
ارزیابی سرعت هوا: سرعت در کانال از طریق اندازهگیری افت فشارهای ایجاد شده توسط لوله پیتوت با توجه به دستورالعملها، اندازهگیری و با استاندارد مقایسه میشود و انحرافات از استاندارد تهویه مشخص میگردد. در این رابطه صدای ایجاد شده توسط هوا در کانال و دریچه ها نیز قابل بررسی است.
ارزیابی سخت افزاری کانال: شکل کانال، اتصالات و تبدیلها از نظر ابعادی، خوردگی، سایش، انسداد، زاویه اتصال، نصب اصولی، ضربه، سالم بودن عایق، موقعین نصب دریچه ها و سالم بودن آن و … بررسی میشوند.
ارزیابی تعداد تعویض هوا:
با بدست آوردن حجم اتاق و دبی ورودی به آن میتوان تعداد تعویض هوای اتاق را بدست آورد و با استاندارد مقایسه کرد. برای به دست آوردن دبی ورودی، سرعت خروج هوا در سطح دریچه ها توسط بادسنج پره ای و یا آنمومتر حرارتی مطابق با استاندارد ASHRAE انجام میگیرد و در سطح خالص باز آن ضرب می شود سپس با در دست داشتن حجم اتاق تعداد تعویض هوا با فرمول زیر قابل محاسبه خواهد بود
ACH =
ارزیابی فشار هوای اتاق
به منظور مطمئن شدن از جهت جریان ها یا الگوی جریان از اتاق به بیرون یا از بیرون به اتاق(فشار مثبت یا منفی) میتوان به صورت کیفی با یک نخ تنظیف به صورتی که درب مقدار کمی باز باشد آن را انجام داد. باید به یاد داشت که منطق طراحی در الگوی جریان از منطقه تمیز به کثیف است.
جهت بدست آوردن میزان اختلاف فشار هوا نیز با قرار دادن یک سمت لوله دستگاه فشارسنج تفاضلی در داخل اتاق و یک سمت در بیرون آن را بدست آورد و با استاندارد مقایسه کرد.
بررسی کیفیت هوا و تمیزی آن:
کیفیت هوا از نظر دما و رطوبت به آسانی توسط دستگاه سنجش دما و رطوبت قابل پایش است. جهت اطمینان از تمیزی هوا میتوان نمونه برداری از هوای تنفسی به صورت فردی یا محیطی به روش های فعال یا غیر فعال انجام داد.
برای بررسیهای سخت افزاری و نرم افزاری بخشهای مختلف سیستم تهویه، چک لیست تهیه شده و با استفاده از آن ممیزی صورت میگیرد.
نتیجه گیری:
ممیزی سیستم تهویه بیمارستانی باید در مراحل مختلف از طراحی تا نصب، سپس به صورت دوره ای پس از نصب انجام شود. ممیزی با استخراج عدم انطباق ها باعث میشود اشکالات سیستم مشخص شده سپس بر اساس اولویت برای انجام اقدامات اصلاحی برنامه ریزی و تصمیم گیری شود. در نهایت با اصلاح آن میتوان به یک سیستم با راندمان مناسب دست یافت که بتواند آلودگی محیطی و پیشگیری از عفونت و بیماری را کنترل کند.