هواساز هایژنیک
اهمیت هوای پاک در محیط‌های بیمارستانی و کلین روم‌ها
برخی محیط‌های کاری و فرایندها برای فعالیت، مراقبت یا تولید یک محصول نیاز به شرایط تعریف شده‌ای از نظر میزان تمیزی هوا، دما و رطوبت دارند. یک محیط اتاق عمل بیمارستان را تصور کنید که در آن عمل باز انجام می‌شود اگر هوای محیط این اتاق عمل آلوده باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ شرایط برای عفونت بیمار کاملاً مهیا می‌گردد و با ایجاد عفونت، زخم بیمار دیرتر التیام می‌یابد یا مشکلات بزرگ‌تر برای بیمار پیش می‌یاید علاوه‌برآن با پخش‌شدن میکروارگانیسم‌های زنده و غیرزنده مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها در محیط اتاق عمل، کارکنان اتاق عمل از جمله جراحان، تکنسین‌های اتاق عمل، کارشناسان بیهوشی و… با آن‌ها مواجهه داشته و دچار بیماری‌های مرتبط با آن‌ها می‌گردند؛ لذا پاک بودن هوای محیط‌های بیمارستانی به کاهش بیماری کارکنان و کاهش عفونت کمک می‌کند.
یا یک محیط تولید دارو را تصور کنید که در آن دارو برای بیماران تولید می‌گردد اگر در این محیط آلودگی وجود داشته باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ قطعاً آلودگی روی دارو می‌نشیند و با مصرف داروی آلوده توسط بیمار وارد بدن او می‌شود حال تصور کنید بیماری که سیستم ایمنی او احتمالا ضعیف شده است داروی آلوده هم مصرف کند در نتیجه، روند درمان برعکس می‌شود، حال بیمار بدتر شده و از به تأخیر افتادن درمان تا عفونت حتی مرگ را نیز ممکن است به دنبال داشته باشد. در محیط‌هایی که یک محصول حساس مانند دارو تولید می‌گردد شرایط محیط و فضای تولید باید شرایط تعریف شده‌ای باشد که آن را با نام کلین روم یا اتاق تمیز می‌شناسیم.
هواساز
هوایی که وارد یک محیط حساس می‌گردد باید فراوری شود. فراوری هوا شامل فیلتراسیون ذرات و میکروارگانیسم‌ها در برخی موارد گازها، مطبوع سازی هوا از نظر آسایش و راحتی مانند دما و رطوبت است.
هواساز دستگاهی است که کار فراوری هوا را انجام می‌دهد. تجهیزاتی که در داخل هواساز وجود دارد شرایط را برای به جریان انداختن هوا، فیلتراسیون و مطبوع سازی هوا انجام می‌دهند.
انواع هواساز
هواسازها بسته به کاربردشان دسته‌بندی مختلفی دارند. در یک تقسیم‌بندی به هواسازهای صنعتی و هواساز هایژنیک تقسیم می‌گردند.
هواسازهای صنعتی یا معمولی: این هواسازها برای مطبوع کردن هوا از نظر دما و رطوبت در محیط‌های کاری، صنعتی یا هر محیطی که در آن فعالیت یا تولید حساس به آلودگی وجود ندارد کاربرد دارند. این گونه هواسازها وظیفه کنترل دما و رطوبت را دارند و فیلتراسیون آن در حد فیلتر ذرات خیلی ریز نیست.
هواسازهای هایژنیک: هواسازهای هایژنیک برای محیط‌های ویژه مانند تولید دارو، تولید قطعات الکترونیک حساس، محیط‌های بیمارستانی، و یا هر محیط حساسی که نیاز به فشار مثبت هوا دارد، کاربرد دارند. در هواسازهای هایژنیک علاوه بر مطبوع سازی هوا فیلتراسیون ذرات خیلی ریز مانند میکروارگانیسم‌ها نیز باید انجام شود.
اجزای هواساز هایژنیک
به طور کلی یک هواساز هایژنیک شامل اجزای زیر است که در همه هواسازهای هایژنیک موجود بوده و باید رعایت شود. تفاوت‌های دیگر بیشتر تجهیزات جانبی یا آپشنال بوده و می‌تواند شامل فیلترهای اضافی، کویل جداگانه سرمایش و گرمایش، رطوبت زن یا رطوبت‌گیر، هوای برگشتی، سیستم کنترلی و غیره باشد.
دمپر: دمپر اولین مرحله ورود هوا به هواساز است. دمپرها از جنس آلومینیومی ساخته می‌شوند و کار تنظیم میزان هوای ورودی را از طریق باز و بسته کردن سطح ورودی هوا تنظیم می‌کنند. تنظیم هوای ورودی می‌تواند دستی یا برقی یا به‌صورت اتومات و اپراتوری باشد.
پروفیل: پروفیل هواساز از جنس آلومینیومی و از نوع هایژنیک ساخته می‌شود که اسکلت بدنه را حفظ می‌کند. آلیاژ پروفیل هایژنیک ۶۰۶۳ انتخاب می‌گردد که سختی و مقاومت در برابر خوردگی بالایی دارد. کرنرها و دیگر اتصالات مورد استفاده در آن نیز باید از نوع هایژنیک باشند. جنس کرنرها معمولاً از نوع آلترامید ساخته می‌شوند. نوارهای لاستیکی هوابند داخلی نیز می‌تواند از جنس PVC باشد.
فیلتر مش یا سیمی آلومینیومی: فیلتر مش آلومینیومی اولین پیش فیلتر بوده و ذرات درشت و چربی را به دام می‌اندازد همچنین سدی جهت جلوگیری از ورود پرندگان و حشرات به داخل هواساز است. این فیلتر ها قابل شستشو هستند.
فیلتر کیسه‌ای: این فیلترها بسته به کلاس خود راندمان متفاوتی برای ذرات ریز و متوسط دارند. فیلترهای سری M برای ذرات متوسط و سری F برای ذرات ریز راندمان مناسبی دارند. این فیلترها تعویضی هستند. (به بخش فیلترها مراجعه فرمایید).
کویل: کویل هواساز وظیفه تبادل حرارت یا سرما و مطبوع سازی هوا را دارند. داخل کویل آب سرد در فصول گرم و آب گرم در فصول سرد جریان میابد و با عبور جریان هوا از بین لوله‌های کویل، هوا سرد یا گرم می‌شود. باتوجه‌به کندانس شدن آب در کویل باید تمهیداتی مانند درین برای خروج آب کندانس شده یا برای زمان شستشو در نظر گرفت.
فن: فن قسمت محرکه هوا در هواساز است که هوا را به جریان می‌اندازد. فن هواساز هایژنیک باید از نوع پلاگ فن باشد.
لامپ UV-C : لامپ UV-C وظیفه غیرفعال‌کردن و توقف رشد میکروارگانیسم‌ها را دارد.
فیلتر هپا: مهم‌ترین فیلتر در هواساز بوده و وظیفه به دام اندازی ذرات بسیار ریز و میکروارگانیسم‌ها را دارد.
تفاوت هواساز هایژنیک با هواساز معمولی در چیست؟
عمده‌ترین تفاوت هواساز هایژنیک با هواساز معمولی در جنس بدنه و نوع فیلتراسیون است. از تفاوت های دیگر می‌توان به نوع فن و بکار بردن لامپ UV-C اشاره کرد.
جنس بدنه داخلی
جنس ورق داخلی بدنه: ازآنجایی‌که در یک هواساز هایژنیک نباید شرایط رشد میکروارگانیسم‌ها فراهم شود؛ از این‌رو جنس بدنه هواساز باید از جنسی باشد که زنگ‌نزن باشد. در هواسازها برای اینکه بتوان از هدررفت گرما یا سرما در آن جلوگیری کرد بدنه آن دوجداره ساخته می‌شود تا با بکار بردن عایق بین دو جدار به این مهم دست‌یافت. جنس بدنه داخل به دلیل اینکه در تماس مستقیم با تجهیزات و هوایی است که فراوری می‌شود از اهمیت به سزایی برخوردار است. بهترین جنس ورق یا بدنه داخلی هواساز هایژنیک استنلس‌استیل گرید ۳۰۴ است. استیل ۳۰۴ زنگ نمی‌زند و قابل تمیز کردن و شستشو است. ازآنجایی‌که در کویل کندانس آب اجتناب‌ناپذیر است استفاده از این جنس به جهت جلوگیری از زنگ‌نزدن بسیار مهم است. جنس استیل ۳۰۴ به دلیل مقاومت بالای خود نسبت به آلومینیوم ارجح‌تر است.
جنس پروفیل و اتصالات اسکلت بدنه: جنس پروفیل‌هایی که در اسکلت بدنه هواساز استفاده می‌گردد آلومینیومی می‌باشد. در هواسازهای هایژنیک باید از پروفیل آلومینیوم هایژنیک استفاده گردد. پروفیل‌های هایژنیک طوری طراحی شده‌اند که بتوان با نوارهای هوابند و پروفیل بند ورق‌های دوجداره بدنه را مهار کرد با این کار نیازی به پیچ و پرچ کردن ورق به پروفیل شاسی وجود ندارد. این امر دو مزیت دارد ۱- باتوجه‌به عدم کاربرد پیچ و پرچ همچنین وجود انحنا در گوشه‌های هواساز امکان گیرافتادن ذرات کاهش میابد. ۲- در زمان تعمیرات و نگهداری باز و بست کردن نوارهای هوابند بدون آسیب به بدنه هواساز اتفاق می‌افتد.
فیلتراسیون:
فیلتراسیون در هواساز هایژنیک از اهمیت بسزایی برخوردار است. فیلترهایی که در هواساز هایژنیک بکار برده می‌شوند آلودگی‌های ذره‌ای و میکروبی را از هوا جدا می‌کنند. مهم‌ترین فیلتری که در داخل هواساز هایژنیک به‌عنوان فیلتر اصلی و نهایی استفاده می‌شود فیلتر هپا (HEPA) است. نوع فیلتر هپایی که در تهویه بیمارستانی در داخل هواساز کاربرد دارد هپا از نوع H13 است. در کیلن روم‌های کلاس D و CNC نیز چون فیلتراسیون به‌صورت مرکزی در هواساز انجام می‌گردد فیلتر H13 استفاده می‌شود. در صنایع حساس دارویی با کلاس تمیزی بالاتر فیلتر H14 کاربرد دارد که آن را در انتهایی‌ترین مسیر یک سیستم HVAC یا دریچه خروجی هوا نصب می‌کنند.
باتوجه‌به اینکه فیلترهای هپا دارای منافذ بسیار ریزی هستند امکان اینکه زودتر توسط آلودگی مسدود شوند وجود دارد قبل از اینکه هوا به فیلتر هپا برسد از یک‌سری پیش فیلترهایی مانند پیش فیلتر سیمی که برای گرفتن ذرات درشت کاربرد دارد و فیلترهای کیسه‌ای که ذرات ریز و متوسط را به دام می‌اندازد استفاده می‌شود. شایان‌ذکر است پیش فیلتر سیمی و فیلتر کیسه‌ای قبل از کویل قرار می‌گیرد این کار به تمیز ماندن کویل کمک می‌کند تمیز ماندن کویل سرمایش و گرمایش سه مزیت دارد ۱- تبادل حرارت یا سرما با هوا بهتر انجام می‌گیرد ۲- امکان رشد میکروارگانیسم‌ها در اثر جمع‌شدن آلودگی روی آن کاهش میابد. ۳- افت فشار آن در حد مناسب نگه داشته می‌شود.
نکته مهم دیگر اینکه فیلتر هپا باید بعد از کویل و بعد از فن یعنی به‌عنوان آخرین تجهیز در هواساز نصب گردد. تا آلودگی‌هایی که از کویل جدا شده و یا بر روی فن نشسته است نیز به دام بیفتند.
لامپ UV-C: لامپ UV-C باتوجه‌به طول‌موجی که دارد به غیرفعال‌شدن میکروارگانیسم‌ها کمک می‌کند و از تکثیر آن‌ها جلوگیری می‌کند. در هواساز هایژنیک از این نوع لامپ‌ها استفاده می‌گردد. بهترین مکان برای نصب آن قبل از فیلتر هپا است. تا نور آن بر روی فیلتر بتابد و میکروارگانیسم‌های به‌دام‌افتاده را غیرفعال کند. می‌توان بعد از کویل نیز باهدف غیرفعال‌کردن میکروارگانیسم‌هایی که در آب کندانس شده امکان رشد دارند نیز بکار برد.
نوع فن: نوع فن در هواساز هایژنیک پلاگ فن است پلاگ فن‌ها باتوجه‌به اینکه بدنه حلزونی شکل ندارند امکان کندانس آب یا تجمع آلودگی در آن وجود ندارد و در صورت تجمع آلودگی قابل‌دسترس و تمیزکردن است. فن در هواسازهای دیگر می‌تواند فوروارد و بکوارد نیز باشد.
در شرکت آریا مهار راشا هواسازهای هایژنیک در ظرفیت‌های مختلف ساخته می‌شوند. هواسازهای ساخت شرکت آریا مهار راشا جنبه تجاری نداشته و بسته به موقعیت و شرایط محل نصب، به صورت اختصاصی و مطابق با استانداردهای مرتبط طراحی و ساخته می‌شوند.
