در صنعت برای برخی فرآیندها مانند آبکاری، اسیدشویی و … از مخازن، حوضچه‌ها یا وان‌های روباز استفاده می‌شود. با ما در ادامه این مقاله همراه شوید تا با تهویه موضعی وان‌های آبکاری بیشتر آشنا شوید. همچنین میتوانید با مراجعه به بخش پروژه های آریامهار راشا ، با پروژه های انجام شده توسط مجموعه ما بیشتر آشنا شوید .
در این مخازن برای اهداف مورد نظر تولید از مواد مختلفی در غلظت‌ها و دماهای معین استفاده می‌گردد. مطابق نظریه جنبشی مولکل‌ها حتی در دماهای پایین نیز در این گونه فرآیندها، آلاینده‌ها از سطح مایع آزاد می‌شوند که بسته به نوع آلاینده می‌تواند اثرات سوء بهداشتی برای پرسنل ایجاد کند. در دماهای بالاتر میزان انتشار آلاینده ها با توجه به دما، حرکت جنبشی و واکنش شیمیایی بیشتر نیز می‌شود. به عنوان مثال در فرآیند آبکاری کروم سخت(6 ظرفیتی)، کرومیوم تری‌اکسید با اسیدسولفوریک ترکیب شده و به شکل محلول در وان ریخته می‌شود. بسته به فرآیند موقع قرارگیری محصول در وان جریان الکتریکی به وان داده می‌شود تا فرآیند آبکاری صورت گیرد.
در طی فرآیند تهویه موضعی وان‌های آبکاری مخازن روباز محلول موجود در وان به شکل حبابچه‌هایی ترکیده ، سپس کروم و اسیدسولفوریک یا کرومیوم سولفات به صورت میست آزاد شده و به شکل هوابرد درمی‌آید. مواجهه تنفسی پرسنل با این ترکیبات باعث اثرات سوء بهداشتی می‌شود. براساس گزارش آژانس بین المللی تحقیقات بر روی سرطان (IARC) کروم 6 ظرفیتی سرطانزای قطعی انسانی بوده و موجب سرطان ریه می‌شود. همچنین این ماده موجب از بین رفتن تیغه میانی بینی می‌گردد. اسیدسولفوریک نیز موجب واکنش ریوی می‌شود. در فرآیند اسیدشویی نیز از اسیدهای مختلفی استفاده می‌شود برفرض مثال از اسید کلریدریک در فرآیند شستشوی لوله‌های فلزی استفاده می‌گردد. مواجهه با این اسید نیز موجب سوزش و زخم اجزای سیستم تنفسی می‌شود . همچنین به دلیل خاصیت خورندگی بسیار بالای این اسید باعث آسیب به تجهیزات، سازه‌های ساختمان و جرثقیل می‌گردد. لذا جهت کنترل مواجهه، قطع یا کاهش تماس تنفسی، استفاده از یک سیستم تهویه موضعی کارآمد و اثربخش می‌تواند یک گزینه بسیار خوب باشد.
بسته به ابعاد وان خصوصا عرض آن، شرایط و نحوه اتصال متعلقات فرآیند به وان، نیاز به تعمیرات و بازرسی، موقعیت کارگران و… می‌توان از طرح های مختلفی به منظور تهویه در مخازن روباز استفاده کرد. نکته مهم اینکه در فرآیندهایی که نیاز به حضور کارگر در بالای سر وان هست نباید از هودهایی مانند هود کنوپی که موجب قرارگیری کارگر بین هود و منبع انتشار آلاینده می‌شود، استفاده کرد.
اولین مرحله در طراحی این گونه سیستم‌ها انتخاب هود مناسب است. معمولا هودهای جانبی اسلات دار گزینه مناسبی برای تهویه این‌گونه فرآیندها هستند چرا که آلاینده‌ها را در زمان منتشر شدن از روی وان قبل از رسیدن به منطقه تنفسی کارگر به دام می‌اندازند. پیش تر نیز گفتیم که مهم‌ترین نکته و اصل این است که سیستم تهویه نباید موجب قرارگیری کارگر بین هود و منبع انتشار آلاینده شود.
انتخاب هود با توجه به عرض وان
عرض وان تعیین کننده تعداد هودها در طرفین وان است. در رابطه با پارامترهای اجرایی در اغلب اوقات شرایط کار تعیین کننده است. در این خصوص مجمع دولتی متخصصین بهداشت صنعتی آمریکا (ACGIH) طرح‌هایی را برای این تهویه ارائه داده است که به بررسی آن می‌پردازیم.
وان با عرض کمتر از 50 سانتی متر
اگر عرض وان کمتر از 50 سانتی متر باشد بکارگیری هود در یک طرف کفایت می‌کند . در صورتی که عرض وان از این مقدار یا حتی 60 سانتی متر تجاوز کند، استفاده از هود یکطرفه جوابگو نخواهد بود. چرا که اسلات تا فاصله 60 سانتی‌متری اثربخش است . بیش از این مقدار اثر بخشی آن کاهش یافته و موجب فرار آلاینده در فاصله بیش از 60 سانتی متری تا انتهایی ترین نقطه انتشار آلاینده می‌شود.
وان با عرض 50 الی 120 سانتی متر تهویه موضعی وان‌های آبکاری
در وان‌های بیش از 50 سانتی متر تا 90 سانتی‌متر استفاده از هودهای جانبی اسلات دار در دو طرف وان بسیار اثربخش است. گفتنی است که این گونه هودها تا فاصله 120 سانتی متر نیز کارآمد و اثر بخش هستند. از دیگر هودهای قابل استفاده در این گونه موارد قرارگیری هود در وسط وان و مکش از دوطرف آن است .در هر صورت فاصله آخرین نقطه از اسلات نباید بیش از 60 سانتی متر باشد. این هودها در برخی فرآیندهایی که قطعات کوچک را در دو سمت دیواره جانبی وان تا نزدیک به حد وسط وان قرار می‌دهند، کاربرد دارد. در فاصله 90 تا 120 سانتی متری هودهای دمشی- مکشی نیز کارساز هستند
وان با عرض بیشتر از 120 سانتی متر
در فواصل بیش از 120 سانتی‌متر استفاده از هود در دو طرف وان کارساز نبوده و ممکن است آلاینده از وسط وان فرار کند. در این شرایط می‌توان از هود دمشی – مکشی یا هود محصور استفاده کرد. نکته مهمی که باید در هود دمشی – مکشی در نظر گرفت این است که زاویه دمش نباید طوری باشد که به وسط حوضچه یا وان بدمد . چرا که باعث پخش آلاینده می‌شود. زاویه مناسب برای آن با توجه به سطح محلول در داخل وان و فاصله از مکنده 20-0 درجه است.
تهویه وان چربی‌گیری با حلال
درفرآیندهای آبکاری و اسید شویی قبل از اینکه قطعه در داخل وان قرار بگیرد . در داخل یک وان مجزا توسط حلال معین چربی‌گیری می‌شود که این نیز به موجب خود باعث انتشار آلاینده‌های مضر می‌گردد .در این خصوص از این طرح می‌توان جهت تهویه موضعی وان‌های آبکاری کمک گرفت.
با توجه به مطالب ارائه شده عرض وان فاکتور مهمی در تعیین نوع سیستم تهویه و در راس آن هود است . اما در شرایط صنعتی مواردی وجود دارد که ممکن است انتخاب طرح را با محدودیت روبرو کنند. برخی شرایط ممکن است یکطرفه یا دوطرفه بودن هود را دچار محدودیت نکنند اما تعیین کننده روبه بالا یا پایین بودن پلنیوم و تیپرد باشند. با اینکه بسته به شرایط کار، هودهای اسلات دار کناری ارائه شده در صورت طراحی مناسب علاوه بر راندمان بالا، محدودیت خاصی در در دسترسی و دید روی وان ایجاد نمی‌کنند . اما گاها شرایط کار، ابعاد وان در عرض و طول، محدودیتهای کار، میزان مصرف انرژی و بسیاری موارد دیگر انتخاب این‌گونه هودها را محدود می‌کند و طراح را وامی‌دارد تا از طرح دیگری استفاده کند. در این صورت طراح باید متناسب با شرایط کاری بهترین طرح را انتخاب و طراحی کند.
در صورتی که نیازی به حضور کارگر بالای سر وان نباشد، هودهای محصور یا اتاقکی گزینه خوبی هستند. اما اگر حضور کارگر غیر قابل اغماض باشد، باید در انتخاب آن محتاط بود . همچنین طرح را به گونه ای طراحی کرد که هم دسترسی به وان تسهیل شود و هم آلاینده‌ها را به صورت حداکثری کنترل کند . چرا که هدف اصلی در طراحی سیستم‌های تهویه کنترل مواجهه کارگران با آلاینده است. لذا بررسی دقیق فرآیند، ابعاد وان، نوع مواد محلول در وان، ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آلاینده و حد مجاز مواجهه شغلی آن، میزان و نحوه انتشار آلاینده‌ها از روی وان در بدترین و بیشترین حالت مثلا زمان الکترولیز یا جریان الکتریکی بالا، مواد احتمالی آزاد شده حاصل از واکنش، رویه کاری و نیاز به سرکشی روی وان یا موارد احتمالی که نیاز به حضور افراد دارد، قطعات مورد آبکاری یا اسید شویی، نحوه اتصال متعلقات به وان و نیاز به بازرسی و تعمیرات، ابعاد فضا، حضور جرثقیل، نیاز به دید اپراتور و … از جمله مواردی است که باید طراح در زمان طراحی در نظر بگیرد تا نوع هود، میزان مکش، مسیر کانال کشی، جنس مواد بکار رفته، نوع سیستم تصفیه کننده و … را با در اطمینان بیشتری انتخاب، محاسبه برآورد و طراحی کند.
