تهویه بیمارستانی عبارت است از ورود هوای تازه و تمیز و انتشار آن در درون بخش‌های بیمارستان یا اتاق‌های بیماران. طراحی سیستم تهویه بیمارستانی با هدف فراهم نمودن هوای سالم برای تنفس بیماران و پرسنل، کاهش غلظت آلاینده‌های تولید شده در داخل بیمارستان و نیز خروج این آلاینده‌ها از بیمارستان انجام می‌گیرد. اجرای مناسب تهویه مانع از گسترش عفونت‌های منتقله از راه هوا بین بیماران و یا پرسنل شده همچنین مانع از گسترش این عفونت‌ها به خارج از بیمارستان میگردد.
سه روش اصلی برای تهویه بیمارستان بکار گرفته می شود که عبارتند از:
1 -تهویه طبیعی
2 -تهویه مکانیکی
3 -تهویه ترکیبی
تهویه طبیعی:
تهویه طبیعی بیمارستان نیروهای طبیعی مانند باد و نیروی شناوری حرارتی هستند که به علت اختلاف چگالی هوای داخل و بیرون جریان میابند. در واقع این نیروهای طبیعی هوای بیرون را از طریق پنجره‌ها، درب‌ها، نورگیرها به داخل ساختمان و همچنین هوای داخل را به خارج ساختمان بیمارستان هدایت مینمایند. میزان استفاده از تهویه طبیعی در بیمارستان به آب و هوا، نقشه ساختمان و رفتار اشخاص ساکن در بیمارستان بستگی دارد. مشكل اصلي تهویه طبیعی بستن پنجره‌ها در زمان شب و هواي سرد توسط همراهان بيماران مي‌باشد.
تهویه مکانیکی:
تهویه مکانیکی بیمارستان معمولا از طریق فن‌ها ایجاد میشود. فن‌ها میتوانند بطور مستقیم بر روی پنجره‌ها یا دیوارها، یا از طریق کانال کشی برای تامین هوا یا خروج هوا از اتاق نصب گردند. تهویه مکانیکی می‌تواند به صورت کنترل شده عمل کند میزان هوای ورودی و خروجی می‌تواند مقدار مشخصی باشد و می‌توان آن را مطبوع سازی و از طریق فیلتراسیون تمیز کرد. در تهویه مکانیکی هوای ورودی و خروجی میتوانند در هماهنگی باهم نیز کار کنند. نوع سيستم تهویه مکانیکی مورد استفاده بستگی به آب و هوا دارد.
تهویه ترکیبی بیمارستان:
جهت تامین میزان جریان هوای مورد نیاز از تهويه طبیعی همراه با تهويه مكانيكي استفاده مي‌گردد. تهویه به سادگی انتقال هوا از یک مکان به مکان دیگر از طریق کانال کشی نیست. در بیمارستان‌ها و سایر مراکز پزشکی، سیستم تهویه پیچیده تر است زیرا اتاق‌های خاص باید دارای فشار مثبت یا منفی باشند.
هنگامی که این اتاق‌ها به درستی تحت فشار هوا قرار می‌گیرند، از بیماران آسیب پذیر محافظت میکنند و به کارکنان مراقبت‌های بهداشتی اجازه می‌دهند تا به طور ایمن کار درمان را انجام دهند. هنگام طراحی یا نوسازی مراکز بهداشتی و درمانی، طراحان سیستم های مکانیکی باید از کدها و استانداردهای ملی یا بین المللی پیروی کنند. در این زمینه HVAC(گرمایش، سرمایش و تهویه مطبوع) رهنمودها و اطلاعات بسیار خوبی ارائه می‌دهد. برای بیمارستان‌ها و مراکز سرپایی، منبع اصلی در HVAC)) استاندارد ASHRAE170 است. اتاق‌هایی که معمولاً به عنوان فضاهای حساس از نظر فشار در نظر گرفته میشوند، اتاق‌های عمل (فشار مثبت) و اتاق‌های ایزوله (فشار مثبت ومنفی) هستند.
با این حال استاندارد ASHRAE بیان میکند که 60 نوع اتاق وجود دارد که برای رعایت حداقل دستورالعمل‌ها برای ایمنی بیمار و کارکنان نیاز به فشار هوای مشخص دارند. حتی اتاق‌های انتظار، فیزیوتراپی و برخی مکان‌های نگهداری تمیز مانند اتاق دارو و تجهیزات استریل، امروزه تحت فشار هستند.در نهایت، این به نیازهای بیمار و کارکنان بستگی دارد. قبل از طراحی سیستم گرمایش، سرمایش و تهویه مطبوع HVAC مناسب، لازم است مشخص شود که سیستم مورد نظر برای چه فضاهایی طراحی میشود: اتاق ایزوله، بخش جراحی، اتاق بیمار و یا بخش‌های ادارای و پشتیبانی و تاسیسات.
سیستم تهویه بیمارستان بر شرایط محیطی، کنترل خطرات و عفونت‌ها و ایمنی ساختمان بشدت اثرگذار است. در شرایط خاصی سیستم تهویه می‌تواند مانع از خرابی و فرسودگی تجهیزات پزشکی نیز شود. به‌طور مثال در شهرهای دارای چشمه‌های آبگرم و پالایشگاه‌ها، رسوب مشتقات گوگرد بر روی تجهیزات بیمارستانی باعث فرسودگی و خرابی آنها میگردد. طراحی سیستم تهویه با فیلتراسیون مناسب می‌تواند مانع از خرابی دستگاه‌ها گردد.اگر سیستم‌های تهویه به درستی طراحی و نصب شوند از طریق رقیق سازی، فیلتراسیون و فشار هوا به کاهش خطر آلودگی هوا کمک میکنند. با استفاده از فیلترها، هوا تمیز میشود و به بخش‌های بیمارستانی از طریق کانال کشی تخلیه میشود.
تهویه مراکز درمانی برحسب تعداد تعویض هوا در ساعت (ACH) بیان میشود. نرخ‌های تهویه مناسب تنها در صورتی موثر است که به درستی اعمال شوند. انتخاب و جانمایی ورودی و خروجی هوا، منبع تمیز یا هوای بیرونی عاری از آلاینده‌ها، حذف آلاینده‌ها از طریق فیلتراسیون مناسب یا اگزاست مستقیم و کنترل‌های مناسب با قابلیت حفظ جریان هوا و روابط فشار مناسب تضمین میکند که نرخ تهویه تعریف شده در استانداردهای ASHRAE در جلوگیری از عفونت در محیط بیمارستان و اطمینان از ایمنی بیماران و مردم موثر است.
طراحی و کنترل نامناسب تهویه در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی میتوانند منجر به انتشار پاتوژن‌های موجود در هوا در سراسر مرکز شوند. بیماران بیمارستانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و بیشتر مستعد عفونت هستند، احتمالاً آلوده میشوند و میتوانند پاتوژن‌ها را به بقیه افراد و بخش‌های مختلف منتقل کنند. تهویه مناسب، زمانی که به درستی اعمال و طراحی شود، می‌تواند انتشار پاتوژن‌های موجود در هوا را در سرتاسر یک مرکز بهداشتی محدود کند.
فشار مثبت و فشار منفی
با توجه به اینکه چه مقدار هوا تخلیه و چه مقدار هوا تامین میشود، فضا منفی، خنثی یا مثبت در نظر گرفته میشود.
- هوای ورودی بیشتر، فشار مثبت
- هوای ورودی و خروجی یکسان، خنثی
- هوای خروجی بیشتر، فشار منفی
هدف از فشار مثبت این است که اطمینان حاصل شود آلودگی اتاق‌های مجاور به اتاق فشار مثبت وارد نمی‌شود. همچنین پاتوژن‌های معلق در هوای اتاق خارج شده و بیمار یا تجهیزات و لوازم موجود در آن اتاق را آلوده نمی‌کنند. بنابراین هوای اضافی از طریق تهویه به این اتاق‌ها وارد میشود تا آلودگی‌ها را از ورود به اتاق دور کند. به بیان دیگر هوا به خارج از اتاق دمیده میشود. به‌طور مثال به دلیل آسیب پذیری بیماران، اتاق‌های عمل باید یک جریان هوای با فشار مثبت به تمام مناطق مجاور داشته باشند.
برخی از اتاق‌های بیمارستان که همیشه باید تحت فشار مثبت باشند عبارتند از:·
- اتاق‌های عمل
- اتاق‌های تحویل بیمار
- اتاق‌های اورژانس
- مراقبت های ویژه نوزادان اتاق‌های مراقبت‌های ویژه
- اتاق‌های تمیز و استریل CSR
- بخش تمیز لندری
- انبارهای تمیز و استریل
هدف از فشار منفی، مکش هوا از اتاق، برای بیرون کشیدن هر گونه آلاینده بالقوه از یک منطقه و تخلیه آنها به هوای بیرون است. فشار منفی اتاق یک تکنیک جداسازی است. این تکنیک بیشتر برای کنترل عفونت (به عنوان مثال اتاق های ایزوله بیمار) رایج است. به طور کلی، اتاق‌های فشار منفی از انتشار میکروب‌ها به سایر مناطق بیمارستان جلوگیری میکند. به عبارتی دیگر هوا به داخل اتاق مکیده میشود.
برای مکان‌های محل تولید آلاینده مانند حمام، توالت یا آشپزخانه اغلب از تهویه با فشار منفی استفاده میگردد.در اتاق ایزوله تنفسی مورد استفاده برای کنترل عفونت هوابرد در بیمارستان باید حداقل فشار منفی 2.5 پاسکال نسبت به راهرو حفظ گردد.
برخی از اتاق‌های فشار منفی در مراکز بهداشتی درمانی شامل موارد زیر است:·
- اتاق‌های ایزوله تنفسی AII) Airborne Infection Isolation)
- اتاق‌های انتظار ER
- سرویس، تی شویی خانه و حمام ها
- آزمایشگاه‌ها
- اتاق‌های تشریح یا کالبد شکافی که در آن از اکسید اتیلن برای ضدعفونی استفاده میشود.
- بخش کثیف CSR (CSSD)
- بخش کثیف لندری
- بخش‌های پردازش اشعه x
- اتاق پسماند
- سردخانه ها
- جاهایی که از فرمالین استفاده می کنند.
- انبارهای کثیف
در اکثر اتاق‌های مراکز درمانی و بیمارستان‌ها، حداقل فشار مورد نیاز برای جریان هوای جهت دار 0.01± اینچ آب ( 2.5 پاسکال) است. اما در شرایط واقعی معمولاً بین 0.02 ± اینچ تا 0.03 اینچ آب ( 5 تا 7.5 پاسکال) اجرا میشود تا از عملکرد مطلوب سیستم تهویه اطمینان شود.
اتاق‌های ایزوله، اتاق‌های عمل و داروخانه‌هایی که داروهای ترکیبی استریل(CSP) را آماده‌سازی میکنند، باید مجهز به یک مانیتور فشار اتاق باشند تا «وسیله‌ای بصری» برای پایش فشار تفاضلی فراهم کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه طراحی این سیستم تهویه به دانشنامه ما مراجعه کرده و از سری کتابها و منابع ما بهره جویید. همچنین میتوانید با مراجعه به بخش پروژه‌های آریامهار با سری پروژه های ما آشنا شوید .
